Дата: 10.12.2021

Падарожнічаючы па Магілёўшчыне, яшчэ раз пераконваюся, што наша зямля поўная прыгожымі старажытнымі архітэктурнымі будынкамі – храмамі, касцёламі, манастырамі, дзе хочацца абавязкова пабываць, адпачыць душой, атрымаць асаблівыя ўражанні. У час Савецкай улады, а таксама ў гады Вялікай Айчыннай вайны многія з іх моцна пацярпелі, зараз знаходзяцца ў паўразбураным стане і з’яўляюцца гісторыка-культурнай каштоўнасцю нашай краіны.

На Мсціслаўшчыне каля ракі Чорная Натопа ёсць невялікі аграгарадок Сялец. Яшчэ ў 1976 годзе гэта мясцовасць мела больш прыгожую назву – Ануфрыева, таму што менавіта тут у 15 стагоддзі быў пабудаваны манастыр. Гістарычны будынак мае адмысловую даўнюю легенду, якая стагоддзямі пераходзіла з вуснаў бацькоў да сыноў і захавалася да нашых часоў.

Гісторыя з’яўлення манастыра ў Ануфрыеве звязана з адным з сыноў Ягайлы, князем Лугвеніем Сямёнам, які на той момант валодаў Мсціслаўскімі землямі. Праваслаўны манастыр у Ануфрыеве быў заснаваны ў 1407 годзе.

Як абвяшчае легенда, любімы сын Лугвенія заблудзіўся ў лясных угоддзях падчас палявання. Звалі сына Юрыем. Юны князь блукаў па дрымучых лясах некалькі дзён і ўжо страціў надзею выбрацца з гушчару. Аслаблы юнак страціў не толькі сілы, але і надзею на выратаванне. Ён пачаў старанна маліцца і быў пачуты. Да яго з’явіўся святы Ануфрый і паказаў запаветную дарогу. Лугвеній Сямён так адчуў і ўзрадаваўся выратаванню сына, што ў знак асаб­лівай падзякі вырашыў пабудаваць на гэтым месцы манастыр у гонар святога Ануфрыя.

Князь Юрый з асаблівай павагай ставіўся да гэтай мясцовасці і часцяком бываў у манастыры. А будучы пажылым чалавекам, ён падарыў манастыру тры вёскі.

Час не стаіць на месцы, людзі сыходзяць, а тое, што было імі створана, застаецца на нашай зямлі, захапляючы новыя пакаленні.
Пацешная гісторыя адбылася з Ануфрыеўскім манастыром у канцы XVI стагоддзя. Кароль Рэчы Паспалітай Жыгімонт III Ваза падарыў яго князю Багдану Азярэцкаму-Друцкаму. Апошні меў намер пастрыгчыся ў манахі. Але як толькі неабходныя дакументы былі падпісаны, князь заявіў, што перадумаў прымаць духоўны сан. Кароль з такімі свавольствам і хітрасцю мірыцца не стаў і тут жа разарваў паперы. Пазней манастыр перадалі ўніятам.

Лічыцца, што менавіта з Ануфрыеўскага манастыра Іраклій Лісоўскі, царкоўны функцыянер, кіраваў уніятамі ўкраінскіх, беларускіх і літоўскіх земляў пасля далучэння іх да Расійскай імперыі.
На фатаграфіі мы бачым не манастыр (ад яго, акрамя гістарычных звестак, нічога не засталося), а руіны ад храма. На старажытнай пабудове ёсць таблічка, дзе пазначана, што царква пабудавана ў 18 стагоддзі.

Але некаторыя крыніцы кажуць аб іншай даце – 1825 годзе. Прыкладна да гэтага перыяду адносяцца і руіны келейнага корпуса, размешчаныя побач з царквой. Царква ўяўляе сабой помнік пераходнага перыяду: ад позняга барока да класіцызму. Калі глядзіш на будынак, у першую чаргу ў вочы кідаецца і прыцягвае адмысловую ўвагу высокі руставаны цокаль на верхавіне царквы, драўляныя рамы вокнаў і буйныя калоны. Разглядаючы гэты будынак, можна бачыць, што ўяўлялі сабой такія помнікі пераходнага перыяду.

У 1839 годзе касцёл быў перададзены праваслаўным. А ў савецкі час манастырскія пабудовы аддалі пад школу, а ў самой царкве размясцілася спартзала. Тады ж храм пазбавіўся металічнага даху. Яго разабралі мясцовыя жыхары для выкарыстання ў гаспадарцы. Як толькі храм застаўся без даху, ён стаў разбурацца на вачах.

Мясцовыя жыхары да архітэктурнай спадчыны настолькі прывыклі, што нават не звяртаюць на яе асаблівай увагі. А вось прыезджыя людзі не могуць адарваць вачэй ад былой прыгажосці і асаблівай гістарычнай магутнасці. Бо кожная цаглінка гэтага цудоўнага храма напоўнена шматгадовай гісторыяй. Аднавіць гэты помнік архітэктуры даволі складана і затратна, і ўсё ж, пакуль ёсць магчымасць палюбавацца гістарычным творам будаўніцтва, можна прыехаць у вёску Сялец Мсціслаўскага раёна. Гэта будзе незвычайная экскурсія, якая застанецца ў памяці надоўга. Тым больш, што на гэтым святым месцы, хоць і не адноўлены старажытны храм, была ўзведзена новая невялікая драўляная цэркаўка. Рэлігійнае жыццё ў вяскоўцаў вярнулася ў гэтыя краі ў лютым 2018 года. Будавалі яе, што называецца, усім светам: Горацкі лясгас вылучыў матэрыялы, водаканал зрабіў зруб, дапамагалі ва ўзвядзенні манахі размешчанага непадалёк Пустынскага манастыра. Сёння службы ў храме праходзяць кожную нядзелю і па важных рэлігійных святах.
Людміла САЎЧАНКА